"Палеарктика қырандары: зерттеу және қорғау" III Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы
ҚАУЫРСЫНДЫ ЖЫРТҚЫШТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚОРҒАУ. АРНАЙЫ ШЫҒАРЫЛЫМ 2. АННОТАЦИЯЛАР
ПОВОЛЖЬЕ ПОПУЛЯЦИЯСЫНДАҒЫ ҚАРАҚҰСТАРДЫҢ НАТАЛЬДЫ ФИЛОПАТРИЯСЫ ТУРАЛЫ
Корепов М.В. (И.Н. Ульянов атындағы Ульяновск мемлекеттік педагогикалық университеті, «Сенгилеевские горы» ұлттық паркі, Ульяновск, Ресей)
Контакт:
Михаил Корепов korepov@list.ru
Ұсынылатын дәйексөз: Корепов М.В. Поволжье популяциясындағы қарақұстардың натальды филопатриясы туралы. – Пернатые хищники и их охрана. 2023. Спецвып. 2. С. 305–307. DOI: 10.19074/1814-8654-2023-2- 305-307 URL: http://rrrcn.ru/ru/archives/35104
Қарақұстардың ауқымындағы популяция құрылымы (Aquila heliaca) пікірталас мәселелерінің бірі болып қала береді, оған ауқымның әртүрлі нүктелерінен жас құстардың орналасуы туралы мәліметтер көмектесе алады. Алайда, жыныстық жетілудің ұзақ кезеңі, қорек ресурстары мен ұя салатын биотоптар шегі жағдайында жаңа ұя салатын учаскенің қалыптасуының күрделілігі, жас құстардың жоғары өлімі және бақылау құрылғыларының көпке төзбейтіндігі тапсырманы едәуір қиындатады. Бұл көріністе қарақұстың натальды (туу кезеңі) филопатриясы туралы кез келген сенімді деректер үлкен қызығушылық тудырады.
Біз Ульяновск облысының аумағында қырандарды таңбалауды 2017 жылдан бері жүргізіп келеміз. Осы кезеңде Aquila компаниясының GPS/GSM трекерлері 30 жас қарақұсты таңбалады. Таңбаланған құстарды бақылау кезінде қарақұстардың екі ұя салу әрекеті тіркелді.
Алғашқы ұя салу әрекеті 2017 жылы Мелекес ауданында балапанмен белгіленген Авралка қыранында байқалды. 2021 жылдың көктемінде қыран мамыр айының басына дейін жаңартылған ұяның жанында болып, бірақ ол сол маусымда көбейе алмай, содан кейін құспен байланыс жойылды. Авралканың ұясы Мелекес ауданында, ата-ұрпағы ұясынан небәрі 12 шақырым жерде орналасқан. Бұл ұя салатын жер бұрын бізге белгілі болмаған еді.
2018 жылы Карсун ауданындағы Сураның орта ағысындағы дала алқабында балапап болып таңбаланған, қыран Сура 2023 жылы ол ұялауға кірісті. Біз оның 2023 жылдың 25 мамырында тұрақты көктемгі орнына барып және бір жұмыртқа салуы бар тұрғынжай ұясын таптық. Қайта бару кезінде 14 маусымда ұядан балапанды таппадық, ол дамудың бастапқы кезеңдерінде қоректенбеуден өлген. Сураның ұялау аумағы Мордовия республикасының Дубен ауданында, атаұрпағының ұя салатын аумағынан 23 км жерде орналасқан.
Осылайша, өмірдің алғашқы жылдарында жас құстардың өте кең қоныс аударатын аймақтарына қарамастан, екі жағдайда да жетілген құстар туған жерінде ұялауға тырысты. Бұл факт, кішігірім үлгіге қарамастан, не болғанда да, қарақұстардың жеке дарақтарында және еркектерде де, ұрғашыларында да өте айқын натальды филопатрияны көрсетеді.
Зерттеулер «КАВКАЗ» мемлекеттік емес табиғатты қорғау орталығы Ресей құстарды қорғау одағымен және NABU International Foundation және VGP Foundation қолдауымен Германияның NABU табиғатты қорғау одағымен бірлесіп жүргізілген «Қарақұсты зерттеу және сақтау» жобасы аясында жүргізілді.
Aquila трекерімен белгіленген қарақұстың (Aquila heliaca) балапаны. М. Кореповтың фотосы.
Aquila трекерімен белгіленген қарақұстың (Aquila heliaca) балапаны. М. Кореповтың фотосы.
2018–2023 жж. Сура атты қарақұстың жазғы қоныс аудару аймағы.