"Палеарктика қырандары: зерттеу және қорғау" III Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы

2016–2022 ЖЫЛДАР АРАЛЫҒЫНДАҒЫ ЕГИПЕТ, ХУРГАДА ҚАЛАСЫНДА ДАЛА ҚЫРАНЫНЫҢ ҚЫСТАУЫ

Хабиб М.И. (Қоршаған орта және су спорты түрлері бойынша Қызыл теңіз қауымдастығы, Хургада, Египет)

Контакт:
Мохамед Ибрагим Хабиб mrhydro35@hotmail.com
Ұсынылатын дәйексөз: Хабиб М.И. 2016–2022 жылдар аралығындағы Египет, Хургада қаласында дала қыранының қыстауы. – Пернатые хищники и их охрана. 2023. S2: 271–272. DOI: 10.19074/1814-8654-2023-2-271-272 URL: http://rrrcn.ru/ru/archives/35069

Шығыс Африка-Еуразиялық көші – қон дәлізі – әлемдегі ұшудың қалықтаған түрі бар қоныс аударатын құстар үшін маңызды бағыттардың бірі. Жыл сайын көктем мен күзде осы дәліз арқылы 37 қалықтаған құс түрі қоныс аударады, миллионнан астам құс үлкен «бөтелкелі мойыннан» (бөгеттерден) өтеді. Қалықтаған құстар толығымен дерлік жоғары көтерілулерге тәуелді және бұл көші-қон жолдарын таңдауды, олардың ықтимал санын азайтуды және құстарды тар көші-қон дәліздері бойынша бағыттауды анықтайды. Үлкен су айдындарының үстінен көтерілетін ағыстардың болмауына байланысты құстар ең тар бұғаздардан басқа теңіздерден өте алмайды. Осыған байланысты Синайдан Африка Мысырына бет алған құстар Суэц шығанағының солтүстігінде, негізінен Суэц қаласы мен Ұлы Ащы көл арасында құрлық үстінде ұшып өтеді. Жойылып кету қаупі төнген түрлер (Endangered) болып саналатын дала қыраны (Aquila nipalensis) толығымен дерлік көші-қон ұшуы үшін ауа ағындарына байланысты болады. Оның еуропалық ареалындағы бұл түрдің саны тез қысқарды. Оның таралу аймағының көп бөлігі Еуропадан тыс жерде, Дала қыраны түрдің осалдық шегінен төмен, баяу азаяды деп есептеледі. Дегенмен, соңғы деректер Еуропадан тыс дала қырандарының популяциясына бұрын ойлағаннан да қауіп тө- ніп, тез азайып бара жатқанын көрсетеді. Бұл зерттеу жағалау туризм қажеттіліктеріне берілгеннен кейін Мысырдың Қызыл теңіз жағалауындағы ұшу жолының тар көші-қон дәліздерінің бойындағы қоқыс алаңдарындағы дала қыраны шоғырларының (оның ұя салатын аймағынан тыс) экологиясын зерттеуге бағытталған. Сегіз дала қыраны алғаш рет 2019 жылдың 10 желтоқсанында Хургададағы қоқыс үйіндісінде байқалды; 2020 жылдың ақпанында қыстағы қырандардың максималды саны 1000 дарақ, негізінен ересектер кө- рінді. 2021 жылдың желтоқсанында 2100 дарақ, ал 2022 жылдың наурызында 8000- нан 10000-ға дейін, оның ішінде 130 жас қыран байқалды. 2022 жылдың 6 қазанында Каир құс базарларына барған кезде мен сатылған 10 дала қырандарын көрдім.