"Палеарктика қырандары: зерттеу және қорғау" III Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы

ҚАУЫРСЫНДЫ ЖЫРТҚЫШТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚОРҒАУ. АРНАЙЫ ШЫҒАРЫЛЫМ 2. АННОТАЦИЯЛАР

ҚОНЫС АУДАРУШЫ ЖЫРТҚЫШ ҚҰСТАРДЫ САҚТАУ ЖӨНІНДЕГІ ӨЗАРА ТҮСІНІСТІК ТУРАЛЫ МЕМОРАНДУМ: ҚОЛ ҚОЮШЫЛАРДЫҢ ҮШІНШІ КЕЗДЕСУІНІҢ НӘТИЖЕСІНДЕ АФРИКА МЕН ЕУРАЗИЯДАҒЫ ЖЫРТҚЫШТАРДЫ САҚТАУ ҮШІН ЖАҢА МҮМКІНДІКТЕР

Галло-Орси У., Лопес Л. (Қоныс аударушы түрлер бойынша Конвенция шеңберіндегі Қанатты жыртқыштарға қатысты мәміле жайлы Меморандумды үйлестіру тобы, Абу Даби, Біріккен Араб Әмірліктері)

Контакт:
Умберто Галло-Орси umberto.galloorsi@un.org
Лаурен Лопес lauren.lloydlopes@un.org
Ұсынылатын дәйексөз: Галло-Орси У., Лопес Л. Қоныс аударушы жыртқыш құстарды сақтау жөніндегі өзара түсіністік туралы меморандум: қол қоюшылардың үшінші кездесуінің нәтижесінде Африка мен Еуразиядағы жыртқыштарды сақтау үшін жаңа мүмкіндіктер. – Пернатые хищники и их охрана. 2023. Спецвып. 2. С. 181–185. DOI: 10.19074/1814-8654-2023-2-181-185 URL: http://rrrcn.ru/ru/archives/35006

Африка мен Еуразиядағы қоныс аударатын жыртқыш құстарды сақтау жө- ніндегі өзара түсіністік туралы меморандум (Raptors MOU) Accipitriformes, Falconiformes және Strigiformes отрядтарына жататын қоныс аударатын жыртқыштарды сақтауға арналған бірегей халықаралық келісім болып табылады.

2023 жылдың 3-6 шілдесі аралығында Дубайда өткен жыртқыштар жөніндегі өзара түсіністік туралы меморандумға (MOS3) қол қоюшылардың Үшінші кездесуінде осы маңызды құстарды сақтау жөніндегі міндеттемелерді ілгерілетуде айтарлықтай прогреске қол жеткізілді. MOS3 негізгі нәтижелері төменде жинақталған.

Меморандумның қайта қаралған мандаты:
2020 жылы жүргізілген Меморандумның іске асырылуын бағалау Меморандум мәтінінде және оның қосымшаларында (олардың бірі Меморандум бойынша іс-шаралар жоспары) қамтылған міндеттемелерді жақсырақ сәйкестендіру және нақтылау қажеттілігін атап өтті. Осыған байланысты бұл құ- жаттарға бірнеше түзетулер енгізілді. Есте қаларлығы, іс-шаралар жоспары бойынша меморандум іс-шаралары толығымен қайта жазылды және олардың әрқайсысы нақты мақсаттармен және тексеру құралдарымен сүйемелденді.

Түрлердің жаңартылған тізімі:
Өзара түсіністік туралы меморандум қазіргі уақытта қоныс аударатын жыртқыш құстардың 94 түрін қамтиды. Айта кетейік, сары тұмсық кезқұйрық (Milvus aegyptius) қазір қара кезқұйрықтан (M. migrans) бөлек түр ретінде танылған. Сонымен қатар, жаңа Accipitriformes жасақ Меморандум редакциясына енгізілді.

Қайта қаралған түр мәртебесінің классификациясы:
Жыртқыштар меморандумында тізімделген түрлер жойылып кету қаупіне байланысты үш санаттың біріне жатады. MOS3-те жеке түр санаттары IUCN Қызыл тізімін соңғы бағалауды көрсету үшін жаңартылды. Жаңарту нәтижесінде 1-санат (қауіп төніп тұрған немесе жойылып кету қаупі төнген түрлер) және 2-санат (аймақтық деңгейде табиғатта қолайсыз сақтау мәртебесі бар деп саналатын түрлер) санатына жатқызылған түрлер санының ұлғаюына әкелді, бұл 13 түрдің табиғатта қорғау мәртебесінің төмендеуін көрсетеді. Керісінше, тек үш түр ғана өздерінің табиғатта қорғалу мәртебесін жақсартып, төменгі санатқа көшті.

Халықаралық маңызы бар жыртқыш құстардың мекендеу орындарының кеңейтілген тізімі:
Өзара түсіністік туралы меморандумда бұрын «Африка мен Еуразиядағы жыртқыш құстар үшін маңызды орындар болып табылатын белгілі құстардың маңызды аймақтарының алдын ала тізімі» енгізілген. Қазір «Қоныс аударатын жыртқыш құстар үшін халықаралық маңызы бар орындардың тізімі» деп аталады, бұл тізім өзара түсіністік туралы меморандумның 1-қосымшасында тізімделген кем дегенде бір түр үшін маңыздылығына байланысты, құстардың маңызды аймақтары ретінде немесе қоныс аударатын жыртқыштар үшін «тартпақтар» болып табылатын белгіленген телімдерді қамту үшін кеңейтілді. Бұған қоса, Еуропалық Одақтың қазіргі және бұрынғы мүшелері үшін бұл тізім Еуропалық Кеңестің құстар жө ніндегі Директивасына сәйкес ерекше қорғау аймақтары ретінде белгіленген аумақтарды қамтиды, бұл олардың саталуына елеулі үлес қосуы мүмкін.

Жыртқыштарды сақтау жөніндегі өзара түсіністік туралы Меморандумның (TAG) техникалық кеңес беру тобының жаңартылған мүшелігі:
TAG мақсаты – Меморандумды тиімді жүзеге асыруда қол қоюшыларға қызмет көрсету және көмек көрсету. MOS3-те жаңартылған TAG құрамы сайланды, оның нәтижесінде жұмыс істейтін әйелдердің санын бірден төртке дейін көбейді.

Жыртқыштардың сақталу жағдайын бағалаудың бірінші есебі:
BirdLife International-дың үйлестірілімімен, TAG өзара түсіністік туралы Меморандумда қамтылған жыртқыштар түрлерінің сақталу мәртебесін бағалайтын есеп дайындады. Бұл есеп тізімге енгізілген 94 түрдің тез төмендеп бара жатқан қорғалу мәртебесінің алаңдатарлық бейнесін көрсетеді, оның 54%-ы жаһандық популяцияның азаюын бастан кешіруде, ал 34%-ы қазіргі уақытта жойылу қаупінің жоғарылауымен бетпе-бет келуде. Ең қауіпті топ – жемтіктермен қоректенуші құстар (1-санатқа енгізілген түрлердің 93%-ы, одан кейін қырандар (50%) және сұңқарлар (26%) Меморандумда аталған қоныс аударатын жыртқыш құстардың жойылу жылдамдығы барлық құстардың, тіпті жалпы барлық жыртқыштардың жойылу қарқынынан асып түседі. Баяндамада бұл құстарға төнетін негізгі қауіп-қатер тіршілік ету ортасының жоғалуы және тозуы, заңсыз өлтіру және аулау, сондай-ақ электр тоғының соғуы және энергетикалық инфрақұ- рылыммен соқтығыс екендігі атап өтілген. Атап айтқанда, электр тоғының соғуы мен соқтығысудың салдары дұрыс бағаланбағанын, өйткені таратқыштармен белгілеген жыртқыштардың үштен бірі (жемтіктермен қоректенуші құстарды қоспағанда) осы қауіптердің құрбаны болады.

Осы алаңдатарлық нәтижелерді ескере отырып, қоныс аударатын жыртқыштардың азаюының әсерін азайту үшін зерттеушілерді, табиғатты қорғаушыларды, үкіметтерді және басқа да мүдделі тараптарды тартатын үйлестірілген, бірлескен күш-жігер қажет екені анық. Жыртқыш құстар бойынша өзара түсіністік туралы Меморандум осы маңызды табиғатты қорғау әрекеттерін жеңілдететін және бағыттай алатын маңызды техникалық негізді қамтамасыз етеді. Қара құладын (Circus maurus), дала қыраны (Aquila nipalensis), Сахель жыланшы қыран (Circaetus beaudouini), ұзынқұйрық бүркіт (Haliaeetus leucoryphus), ақиық субүркіт (H. pelagicus) және саванна қыраны (A. rapax) жекелеген түрлеріне халықаралық іс-шаралар жоспарын әзірлеу басымдырақ болып саналады.

Веракрус үстіндегі Свенсон қаршығалары (Buteo swainsoni). Э. Бернстің фотосы.