"Палеарктика қырандары: зерттеу және қорғау" III Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы

САРАТОВ ОБЛЫСЫНДАҒЫ КЕДЕНДЕРДЕ ДАЛА ҚЫРАНЫ БАЛАПАНЫН АНЫҚТАУ ЖӘНЕ ТӘРКІЛЕУ ФАКТІСІ ТУРАЛЫ, РЕСЕЙ

Сулейманова Г.Ф. («Хвалынский» ұлттық паркі, Хвалынск, Ресей)

---

Контакт:
Гузялия Сулейманова suleymanovagf@mail.ru
Ұсынылатын дәйексөз: Сулейманова Г.Ф. Саратов облысындағы кедендерде дала қыраны балапанын анықтау және тәркілеу фактісі туралы, Ресей. – Пернатые хищники и их охрана. 2023. Спецвып. 2. С. 487–489. DOI: 10.19074/1814-8654-2023-2-487-489 URL: http://rrrcn.ru/ru/archives/35255

---

Дала қыраны (Aquila nipalensis) – ашық жерлерде сирек кездесетін құс. Түр Саратов облысының Қызыл кітабына сандары баяу азайып бара жатқан шағын, қаналғын түр санатында енгізілген. Түр Ресей Федерациясының Қызыл кітабына (Брагин, Белик, 2021), CИТЕС 2-қосымшасына, Берн конвенциясының 2-қосымшасына, Бонн конвенциясының 2-қосымшасына енгізілген. Қазіргі уақытта құстар Саратов облысының оңтүстік-шығыс бөлігінде, Саратов еділінің сол жағы аймағында кездеседі. Бұған дейін ғалымдар түрдің таралу аймағының солтүстік-батыс шекарасы біртіндеп Қазақстанға қарай жылжып келе жатқанын атап өткен болатын (Галушин, 2001). Ресейдің Қазақстанмен шекарасындағы Саратов облысындағы Озинки елді мекенінде шекаралық тексеру нәтижесінде үш дала қыранының балапаны тәркіленді. А.Н. Северцов РҒА (Саратов қ.) атындағы экология және эволюция институтының қызметкерлерімен кеңескеннен кейін ұсталған балапандардың дала қыраны түріне жататыны анықталды. Институт қызметкерлері балапандарды Хвалынский ұлттық паркіне тапсыруды ұсынды. Саратов облысындағы шекара қызметінің қызметкерлері 01.06.2023 ж. «Хвалынский» ұлттық паркіне дала қырандарының балапандарын жеткізген. Ветеринар дәрігер балапандарды сыртқы тексеру кезінде балапандардың сыртқы түрі қанағаттанарлық екенін, олардың ұша алмайтынын, тәбет орташа, балапандар әлсіреген және ветеринарлық көмекке мұқтаж екенін анықтады. Балапандардың жасы тіршілігінің бірінші айы, жынысы анықталмаған.

2023 жылдың 1 маусымы мен 22 маусымы аралығында «Хвалынский» ұлттық паркінің «Теремок» қаумал шаруашылығы қызметкерлерінің бақылауымен балапандар қоректендіріліп, сауықтыру жұмыстары жүргізілді. Бұл құстардың рационын күніне төрт рет сиырдың жас еті мен су құрады. Олардың денелері үлкейіп, балапандардың контурлы қауырсындары пайда болды (1-сурет).

Алайда 21.06.23 күні бір балапан қаза болып, тірі балапандарға жұқпас үшін қаумалдан шығарылды. Орнитологтың сараптамасынан кейін құстың қаза болу себебін анықтау үшін оның биоматериалын «БҒЗИ» ФМБМ Саратов филиалына жіберу туралы шешім қабылданды. 07.07.2023 ж. № Сар23.П-1984 сараптама қорытындысы және бактериологиялық зерттеу колибактериоздан болатын жедел жүрек жеткіліксіздігінен (аэросаккулит, перикардит) қаза болғанын көрсетеді. Балапанның ағзасында колибактериоз қоздырғышы E. coli бөлінген.

Сипатталған факт дала қыраны балапандарының бір айлық кезінде осалдығын көрсетеді. Болашақта бұл құстарды қамауда ұстаудың стандарттарын әзірлеу қажет. Табиғи жағдайда қырандардың көбею және ұя салуға дейінгі дамуы кезінде ерекше қатаң ережелер мен қорғау шараларын енгізу қажет. Экологиялық ағартушылық қызметкерлері жергілікті тұрғындар мен мектеп оқушыларына биологиялық алуантүрлілікті сақтаудың маңыздылығы туралы, әсіресе дала қырандарын қорғау туралы айтып беруі керек.

Литература / References
Брагин Е.А., Белик В.П. Степной орёл Aquila nipalensis (Hodgson, 1833). – Красная книга Российской Федерации, том «Животные». 2-ое издание / Отв. ред. В.В. Рожнов. М.: ФГБУ «ВНИИ Экология», 2021. С. 622–624. [Bragin E.A., Belik V.P. Steppe Eagle Aquila nipalensis. – Red Data Book of Russia. Vol. Animals. Moscow, 2001: 434–435. (in Russian).]
Галушин В.М. Степной орёл Aquila nipalensis. – Красная книга Российской Федерации. Т. 2. (животные). М., 2001. С. 434–435. [Galushin V.M. Steppe Eagle Aquila nipalensis. – Red Data Book of Russia. Vol. 2. (Animals). Moscow, 2001: 434–435. (in Russian).]

---