"Палеарктика қырандары: зерттеу және қорғау" III Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы
ҚАУЫРСЫНДЫ ЖЫРТҚЫШТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚОРҒАУ. АРНАЙЫ ШЫҒАРЫЛЫМ 2. АННОТАЦИЯЛАР
МОҢҒОЛИЯДА ЭЛЕКТР ТОҒЫНЫҢ СОҒУЫ СЕБЕБІНЕН ҚЫРАНДАРДЫҢ ҚАЗА БОЛУЫ
Диксон А. (Мохамед бен Заед қанатты жыртқыштарды қорғау қоры, Абу-Даби, БАӘ)
Батбаяр Н., Болд Б. (Ғылым және жабайы табиғатты қорғау орталығы, ҰланБатор, Моңғолия)
Пурев-Очир Г., Гунга А. (Моңғол құстарды қорғау орталығы, Ұлан-Батор, Моңғолия)
Вирани М. (Мохамед бен Заед қанатты жыртқыштарды қорғау қоры, Абу-Даби, БАӘ)
Контакт:
Эндрю Диксон adixonwales@gmail.com
Нямбаяр Батбаяр nyambayar@wscc.org.mn
Батбаяр Болд info@wscc.org.mn
Ганхуяг Пурев-Очир pgankhuyag@gmail.com
Амархуу Гунга amarkhuu@mbcc.mn
Мунир Вирани munir.virani@raptorconservationfund.com
Ұсынылатын дәйексөз: Диксон А., Батбаяр Н., Болд Б., Пурев-Очир Г., Гунга А., Вирани М. Моңғолияда электр тоғының соғуы себебінен қырандардың қаза болуы. – Пернатые хищники и их охрана. 2023. S2: 400–402. DOI: 10.19074/1814-8654-2023-2-400-402 URL: http://rrrcn.ru/ru/archives/35167
Дала қырандары (Aquila nipalensis) және бүркіттер (Aquila chrysaetos) Моңғолияда мәдени маңызы бар қорғалатын түрлер болып табылады. Электр желілеріндегі электр тоғының соғуы бүкіл Орталық Азияда екі түрге де тап болатын қауіп болып табылады. Біз Моңғолияның далалық аймағында электр тоғының соғуының уақытша заңдылықтарын және қырандар үшін тіректердің нақты қауіпті нүктелерді анықтау үшін жүргізілген электр желілерін зерттеу нәтижелерін ұсынамыз. Дала қырандары мен бүркіттерде электр тоғының соғу жиілігінде кеңістіктік және уақыттық айырмашылықтар байқалды. Моңғолия бойынша күзде жүргізілген зерттеулерде 18 дала қыраны мен 9 бүркіттің тоқ соғудан қаза болған мүрдесі тіркелді. Электр тоғының таралуы дала қырандарының негізінен орталық дала аймағындағы электр желілерінде қаза болатынын көрсетті; керісінше, Гоби шөлінің оңтүстік аймағындағы электр желілерінен тек бүркіттер табылған. Шығыс аймақтағы даладағы бір электр желісінде жыл бойы жүргізілген күнделікті зерттеулерде 8 бүркіт пен 6 дала қыранын табылды. Дала қырандарын электр тоғының соғуы сәуір мен қыркүйек айларында орын алды, өйткені олар Моңғолияға негізінен жазда келеді, ал бүркіттерді сегіз электр тоғы соғуының алтауы қыс мезгілінде орын алды, бұл осы уақыт аралығында қырандар негізінен ойпатты жерлерді, ашық дала ландшафттарын мекендейтінін көрсетеді. Дефлекторлары, шабуылға қарсы құрылғылары немесе оқшаулағыштардағы қақпақ түріндегі құстарды қорғау құралдары бар тіректермен салыстырғанда, көлденең қорғанысы жоқ электр бағандарында электр тоғының соғу жағдайлары айтарлықтай көп болды, бұл электр желілеріндегі құстарды қорғау шаралары бүркіттерді электр тоғы соғуынан өлім-жітім деңгейін тө- мендетуі мүмкін екенін көрсетеді. Сонымен қатар, траверстері қорғалған тіректерде қыран мүрделерінің болмауы Моңғолиядағы қырандардың ток соғуының негізгі орны траверстер екенін көрсетеді. Республика бойынша траверстер мен бағаналардың басын оқшаулауды қайта жаңғырту электр тоғынан қаза болған қырандардың санын айтарлытай азайтты.
Моңғолиядағы электр беру желілеріндегі құстардың өлімі туралы деректер жинағы. Төменгі оң жақта тоқ соғудан мерт болған дала қыраны (Aquila nipalensis). Фото Моңғолия ғылым және табиғатты қорғау орталығы мен Моңғол сұңқарлары қауымдастығынікі.
Моңғолияда электр беру желісіне құстарды қорғайтын құралдар орнату. Моңғол сұңқарлары қауымдастығының фотосы.
Моңғолияда қолданылатын құстарды қорғау құралдарының нұсқалары: траверсті оқшаулау – сол жақта, тоқ өткізгіш сымның оқшаулағышқа бекітілген жеріндегі оқшаулау – оң жақта. Моңғол сұңқарлары қауымдастығының фотосы.