"Палеарктика қырандары: зерттеу және қорғау" III Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы

ӘУЕ ЭЛЕКТР ЖЕЛІЛЕРІ МЕН ҚОСАЛҚЫ СТАНЦИЯЛАР ҮШІН ҚҰСТАРДЫ ҚОРҒАУ ҚҰРЫЛҒАЛАРЫ – ҚҰСТАРДЫ ҚОРҒАУ ШАРАЛАРЫНЫҢ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ БАҚЫЛАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Цитцер В.В., Андреев О.Б. («Авис» МЕК» ЖШҚ, Тольятти, Ресей)

---

Контакт:
Владимир Цитцер Олег Андреев avisplast@mail.ru
Ұсынылатын дәйексөз: Цитцер В.В., Андреев О.Б. Әуе электр желілері мен қосалқы станциялар үшін құстарды қорғау құрылғалары – құстарды қорғау шараларының тиімділігін бағалау және бақылау мәселелері. – Пернатые хищники и их охрана. 2023. Спецвып. 2. С. 413–418. DOI: 10.19074/1814-8654-2023-2-413-418 URL: http://rrrcn.ru/ru/archives/35181

---

Сарапшылар «Электр желілерінің (ЭЖ) барлық тоқтауларының төрттен бірі құстардың кесірінен, ал желілік кәсіпорындардың 86%-ы басты мәселе ретінде құстарды атайды» деп атап өтті.

Өкінішке орай, бұл құстардың жаппай қырылуы мәселесінің негізгі факторы: энергетиктер желілерді құстардан қорғауға мәжбүр, ал құстарды желілерден қорғау мәселесі әлдеқайда төмен басымдыққа ие.

Қалай болғанда да, бәрі бір сұраққа байланысты: не істеу керек?

1-шешім: кабельдік желілер.
Артықшылықтары:
+ Құстар үшін мүлдем қауіпсіз.
Кемшіліктері:
- Ағымдағы желілерді бейімдеудің мүмкін еместігі, тек жаңаларын салу,
- Жер асты желісін тартудың жоғары құны,
- Кейбір аумақтарда кабельдерді тө- сеу мүмкін еместігі.

2-шешім: өздігінен оқшауланған сыммен (ӨОС) ауыстыру.
Артықшылықтары:
+ Негізінен құстар үшін қауіпсіз.
Кемшіліктері:
- Құстардың тіршіліктеріне қауіп төндіретін аумақтардың қалуы (әлеуетті шығу нүктелері, айырғыштар);
- Жалаңаш сымның құнына қатысты қымбат болуы,
- Кейбір жерлерде ӨОС төсеу мүмкін еместігі (мысалы, жоғары температура аймақтарында тек жалаңаш сым орнатылады).

3-шешім: Құстарды қорғау құрылғылары (ҚҚҚ).
Артықшылықтары:
+ әртүрлі тапсырмалар санаттары үшін әртүрлі ҚҚҚ түрлері,
+ құрылғылардың төмен құны,
+ кез келген бар желіні жылдам жаңарту мүмкіндігі. Кемшіліктері:
Кемшіліктері:
- Құрылғылардың жаңа түрлерін жақстармау, «ескі стильде» жұмыс істеуге ұмтылу,
- Ақшаны үнемдеуге деген ұмтылыс және ҚҚҚ-дан бас тарту.

Әрі қарай, ҚҚҚ туралы көбірек айтатын болсақ,

ҚҚҚ-лары бар шешімдердің бетінде жатқаны сонша, көпшілігі әртүрлі ҚҚҚ-ды өздері құрастырып шығарады: «Мұртша» және «Қондырғылар», «Желпуіштер» және «Кірпілер».

Өкінішке қарай, мұндай шешімдер көмектеспейді, тіпті жағдайды нашарлатуы мүмкін.

Осындай қақтығыс оқиғаларды болдырмау үшін ҚҚҚ барлық техникалық артық бағаланған талаптарға және электр беру желісінің барлық элементтеріне қолданылатын мемлекеттік стандарттарға (ГОСТ) сәйкес тексеріле бастады. ҚҚҚ сапасын растау мерзімді сынақтардан өту болып табылады.
Маңызды сынақ әдісі – тәжірибелік өндірістік қолдану (ТӨҚ) болып табылады, яғни біз нақты жағдайларда сынақтан өткізу үшін ҚҚҚ-ды белгілі бір мерзімге энергетикалық ұйымдарға береміз.
ТӨҚ көбінесе орнитологиялық ұйымдардың қатысуынсыз жүзеге асырылатынын атап өткен жөн. Бастама тестілеуге арналған құрылғыларды ұсынуға дайын ҚҚҚ өндірушілерінен және өздері үшін ең проблемалы желі бөлімдерінде ҚҚҚ-ды сынауға мүдделі энергетиктерден келеді.
Әрине, зерттеудің толықтығы үшін біз құрылғылардың техникалық сипаттамаларын ғана тексеріп қоймаймыз. Сондай-ақ, біз арнайы хайуанаттар бағында, құстардың толық қауіпсіздігі жағдайында, ҚҚҚ нақты жағдайларда өз міндеттерін нақты орындайтынына және конструкциясы құстар үшін қауіпсіз екеніне көз жеткізу үшін натуралық-стендтік сынақтарды жүргіземіз.
Ресми түрде бағалау әдістерінің болмауына байланысты өндірушілер мамандандырылған институттардың биолог мамандардың ұсыныстарына сүйенеді.
Тиімділік туралы қорытындылар құстардың тіршілік әрекетінің жанама белгілері негізінде жасалады.
Сертификатталған өндіруші шығарған ҚҚҚ барлық стандарттарға сәйкес келеді, олардың сынақтары сертификаттармен расталады, оларда пікірлер, сипаттар мен ұсыныстар бар.

Біз мәселені зерттеп жатырмыз, ал сертификатталмаған өндіруші жай ғана осыған сырттай ұқсас шешімдерді сатуда.

Қысқаша айтқанда, «Авис» нені ұсынады.

Тапсырмалар түріне қарай ҚҚҚ бірнеше түрге бөлінеді:

Қонуға жол бермейтін құралдар тобы құстың қауіпті аймақта қонуына жол бермейді. Бұл санатқа ірі құс түрлеріне арналған ҚҚҚ-lid, кез келген өлшемдегі құстарға арналған ПЗУ-S және ЭЖ басқа телімдерін қорғауға арналған ҚҚҚ-SL кіреді.

Оқшаулағыш топ құс қонатын жерді қорғауға арналған. Мұнда істік оқшаулағыштар үшін ҚҚҚ-line және асылмалы оқшаулағыштар үшін ҚҚҚ-gp берілген.

Ажыратқыштарды қорғау үшін сіз ҚҚҚ-DS - тоқ өткізетін бөліктерді толығымен жабатын оқшаулағыш түрін немесе ҚҚҚ-FB - іргелес фазаларды біріктіруге мүмкіндік бермейтін біріктірілген түрін қолдануға болады.

Ірі құс түрлеріне арналған жасанды ұя жеке санатта болып табылады. Бұл ұялардың жеке тірекке орнатылғаны дұрысырақ, бірақ оларды бұрын орнатылған тіректерге орнату үшін арнайы орын пайдаланылуы мүмкін.

Сонымен қатар, көрші елдерде құстарды қорғаудың нормативтік базасы бәрінде бар еместігін ескертемін, көпшілік үшін құрылғыларды таныстыруым бұрын белгісіз тақырып болып табылады.

Құстарды қорғау шараларының тиімділігін қалай бағалауға болады?

2 негізгі әдіс бар:
1) Энергетикалық ұйымдардан мәселелері бар телімдер бойынша статистикалық мәліметтер алу – ҚҚҚ орнату – белгілі бір уақыт кезеңінен кейін қорытындылау;
2) Телімді өзіндік зерттеу бастамасын бастау – ҚҚҚ орнату – және де белгілі бір уақыт кезеңінен кейін қорытындылау.

Бірақ бұл жерде біз құрылғылардың тиімділігін бағалауда бірқатар мәселелерге тап боламыз. Олардың біріншісі - құстардың тіршілігіне арналған ҚҚды бағалаудың әдістері мен критерийлері жаһандық немесе жергілікті ресми құжаттармен нақты анықталмаған және ресімделмеген. Негізінен мұндай зерттеулермен қоғамдық ұйымдар айналысады, ал мекемелер бұл процеске нашар тартылған. Зерттеу нәтижелеріне сирек басымдылық беріледі.

Зерттеу мерзімі жылдармен есептеледі: динамикасын қадағалау және аймақта таңдалған ҚҚҚ түрлерінің артықшылықтары туралы біржақты қорытынды жасау немесе оларды дер кезінде ауыстыру үшін ҚҚҚ орнатқанға дейін және одан кейін зерттеу аймағындағы құстардың қаза болуын үнемі тексеру қажет.

Көптеген белгілі жағдайларда зерттеу жүргізу немесе ЭЖ жұмыс істеу кезінде энергетиктер мен орнитологтар арасында өзара әрекеттесу жоқ.

Сондай-ақ, энергетиктер мен жобалау ұйымдарында құстардың көші-қоны мен ұшып өту карталары жиі болмайды, сондықтан олардың жұмысы бұл факторды толығымен жоққа шығаруы мүмкін.

Телімдердің біріне ҚҚҚ орнату кезінде талданатын аймақтағы экожүйенің динамикалық тепе-теңдігі өзгереді.

Ұяларға келсек, біз оларды жеке тірекке орнатуды ұсынамыз, ал қауіпті аймақтар қондыруға жол бермейтін құрылғылармен жабдықталуы керек. Тек кешенді тәсіл шынымен әсерлі нәтижелерге қол жеткізуге көмектесе алады.

Қорытындалар: зерттеу ұзақтығына әсер ету мүмкін емес, бірақ егер ҚҚҚ өндірушілері, орнитологтар, жобалық, мемлекеттік және энергетикалық ұйымдар арасында үйлесімді ынтымақтастыққа қол жеткізетін болсақ, онда құстарды бір мезгілде желілерден және желілерді құстардан қорғауға болады.

---