"Палеарктика қырандары: зерттеу және қорғау" III Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы

ИЗРАИЛЬДЕ ҚЫРАННЫҢ ЭЛЕКТР ТОҒЫНАН ҚЫРЫЛУ ПРОБЛЕМАСЫ ҚЫЗУЫН БӘСЕҢСІТЕМІЗ: ҚЫРҒИ ҚЫРАННЫҢ ЭЖЖ ОПАТ БОЛУ ҚАУПІН ЖОҒАРЫ ДӘЛДІКПЕН МОДЕЛЬДЕУ

Мэйроуз А. (Эволюциялық және табиғатты қорғау биологиясы кафедрасы және эволюция Институты, Хайфа университеті, Хайфа, Израиль)
Хавив Э. (Эволюциялық және табиғатты қорғау биологиясы кафедрасы және эволюция Институты, Хайфа университеті; Израиль орнитологиялық орталығы, Израиль табиғатын қорғау қоғамы; Хайфа, Израиль)
Хацофе О., Несер В. (Ғылым бөлімі, Израиль табиғаты мен парктеры басқармасы, Израиль)
Трупен Д. (Эволюциялық және табиғатты қорғау биологиясы кафедрасы және эволюция Институты, Хайфа университеті, Хайфа, Израиль)
Элрой М. (Экологиялық реттеу, инженерлік жобалар тобы, Израиль электр корпорациясы, Израиль)
Сапир Н. (Эволюциялық және табиғатты қорғау биологиясы кафедрасы және эволюция Институты, Хайфа университеті, Хайфа, Израиль)

---

Контакт:
Асаф Мэйроуз asafmayrose96@gmail.com
Эли Хавив Eli.haviv2@gmail.com
Охад Хацофе ohad@npa.org.il
Уолтер Несер wneser@gmail.com
Дэвид Трупен davidtroupin@gmail.com
Михал Элрой michal.elroy@iec.co.il
Нир Сапир nirs@sci.haifa.ac.il
Ұсынылатын дәйексөз: Мэйроуз А., Хавив Э., Хацофе О., Несер В., Трупен Д., Элрой М., Сапир Н. Израильде қыранның электр тоғынан қырылу проблемасы қызуын бәсеңсітеміз: қырғи қыранның эжж опат болу қаупін жоғары дәлдікпен модельдеу. – Пернатые хищники и их охрана. 2023. Спецвып. 2. С. 370–373. DOI: 10.19074/1814-8654-2023-2-370-373 URL: http://rrrcn.ru/ru/archives/35144

---

Қаршығарақ қыран (Aquila fasciata) Израильде жойылып бара жатқан түр болып табылады және электр желілерінен тоқ соғу оның популяциясына үлкен қауіп төндіреді. Электр беру тіректерін оқшаулау баяу және қымбат процесс болғандықтан, қырандардың өлімін тез және тиімді азайту үшін желідегі тіректерді оқшаулауға басымдық беру маңызды.

Қандай тіректерді жаңарту қажет екенін анықтау үшін әртүрлі қоршаған орта айнымалылары арасындағы қауіп факторларын анықтау үшін үш сатылы максималды энтропияны модельдеу процесін қолдандық.

Нәтижелер электр тоғының соғу оқиғаларымен ең жоғары корреляциясы бар экологиялық ерекшелік Израильдің құрғақ ортасындағы қырандарды қоректендіретін су объектілеріне дейінгі қашықтық екенін көрсетеді. Өкінішке орай, көптеген су қоймаларының маңайындағы қырандарға қол жетімді жалғыз биік бақандар – су қоймасының сорғы станцияларын қуаттандыратын электр тіректері. Бұл антропогендік өзгерістердің қосындысы зиянды «экологиялық тұзақ» жасаған сияқты.

Қырандар үшін су объектілерінің жоғары тартымдылығы модельмен есептелген талғаудың жоғары деңгейін түсіндіруі мүмкін, бұл желідегі тіректердің тек 3,6% қайта жаңарту қырандарды электр тоғының соғу мүмкіндігін 77% азайтуға әкеледі. Сонымен қатар, осы үлгі бойынша оқшауланған тіректер басқа құс түрлерін, соның ішінде қарақұс (Aquila heliaca) және аққұйрыты су-бүркітті (Haliaeetus albicilla) айтарлықтай қорғауды қамтамасыз етеді деп күтілуде.

Синтездеу және қолдану: Біз ұсынған модельдеу процесі екі электр тоғының соғу қаупінің картасын берді, олардың бірі Израильдің қолданыстағы электр торабында дұрыс басымдық берілген қаршыға қыранды электр тоғының соғуын азайтуға ықпал етеді деп күтілуде, ал екінші карта жаңа инфрақұрылым үшін негізделген жоспарлауды қолдауға арналған. Бұл тәсілді қолдану популяцияны сақтауға айтарлықтай көмектеседі және оның бастапқы мөлшеріне дейін қалпына келтіруге мүмкіндік береді деп күтілуде, ол шамамен 70 жыл бұ- рынғы қазіргі мөлшерден шамамен үш есе болды. Мұнда ұсынылған жұ- мыс құрғақ және жартылай құрғақ аймақтарда, осы қаза болу факторына қатысты айтарлықтай зерттелмеген географиялық аймақтарда жыртқыштардың электр тоғымен зақымдануын азайтуға басымдық беруге бағытталған. Құрғақ жерлерде тоқ соғудан болатын өлім-жітім тарату желілері қарқынды дамып жатқан және жыртқыштар арасында электр тоғынан қаза болу деңгейі жоғары болатын көптеген дамушы елдерде ерекше алаңдаушылық тудырады. Осы зерттеуде ұсынылған модельдеу тәсілін жыртқыштарға ток соғудың әсерін азайту және оларды қорғауға көмектесу үшін осы құрғақ дамушы елдерде қолдануға болады.

---