"Палеарктика қырандары: зерттеу және қорғау" III Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы

ҚАУЫРСЫНДЫ ЖЫРТҚЫШТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚОРҒАУ. АРНАЙЫ ШЫҒАРЫЛЫМ 2. АННОТАЦИЯЛАР

ФРАКИЯ (БОЛГАРИЯ ЖӘНЕ ТҮРКИЯ) ЭКО-АЙМАҒЫНДАҒЫ ҚАРАҚҰСТЫҢ ТАРАЛУЫ, ЖАЙ-КҮЙІ, ЭКОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ҚОРҒАЛУЫ

Демерджиев Д.А. (Болгария құстарды қорғау қоғамы / BirdLife Болгарии, Пловдив; Ұлттық табиғи тарих мұражайы, Зоология бөлімі, София, Болгария)
Добрев Д.Д., Добрев В.Д. (Болгар құстарын қорғау қоғамы / BirdLife Болгария, Пловдив, Болгария)
Эркол И.Л., Ханай М. (Табиғат және мәдениет қауымдастығы, Кыркларели, Турция)
Делчев А.Г., Добрев В.Д., Стойчев С.А. (Болгар құстарын қорғау қоғамы / BirdLife Болгария, Пловдив, Болгария)

Контакт:
Димитар Демерджиев dimitar.demerdzhiev@gmail.com
Добромир Добрев dobromir.dobrev@bspb.org
Итри Левент Эркол levent.erkol@gmail.com
Мехмет Ханай mehmethanay@gmail.com
Атанас Делчев atanas.delchev@bspb.org
Владимир Добрев vladimir.dobrev@bspb.org
Стойчо Стойчев stoycho.stoychev@bspb.org
Ұсынылатын дәйексөз: Демерджиев Д.А., Добрев Д.Д., Эркол И.Л., Ханай М., Делчев А.Г., Добрев В.Д., Стойчев С.А. Фракия (Болгария және Түркия) эко-аймағындағы қарақұстың таралуы, жай-күйі, экологиясы және қорғалуы. – Пернатые хищники и их охрана. 2023. Спецвып. 2. С. 287–289. DOI: 10.19074/1814-8654-2023-2-287-289 URL: http://rrrcn.ru/ru/archives/35089

Фракия географиялық аймағы үш мемлекеттің аумағын қамтиды және шамамен 70 000 км2аумақты алып жатыр. ХІХ ғасырдың аяғында қарақұс (Aquila heliaca) бүкіл аймақта кең таралып, әр түрлі мекендейтін жерлерді алып жатты, бірақ ХХ ғасырдың ортасына қарай оның санының күрт төмендеуі басталды. ХХ ғасырдың екінші жартысында Солтүстік Фракияда ұя салатын құстардың саны 15–20 жұпқа бағаланды, Шығыс Фракияда дара-дара жұптар Марица өзенінің төменгі ағысында ұя салды, ал Батыс Фракияда тек 6–10 жұп ұя салды. 2005 жылдан бастап Болгарияда жүргізілген табиғатты қорғаудың қарқынды шаралары Солтүстік Фракиядағы қарақұстың мәртебесін жақсартуға ықпал етті. Алайда, сонымен бірге Батыс Фракияда (Греция) Дадия ұлттық саябағында бір ғана жұп расталды. 2008 жылдан бастап Түркияның еуропалық бөлігінде қарқынды далалық зерттеулер нәтижесінде осы түрдің көптеген және тұрақты популяциясы анықталды. Болгарияда 63 ұя салатын учаске, ал Түркияның Еуропалық бөлігінде 64 ұя салатын аумақ табылды. Жұптардың көпшілігі Еуропаның жасыл белдеуі аймағында, адамның қол жетімділігі ұзақ уақыт бойы шектелген бұрынғы "темір перде" бойында кең таралған, бұл бай биоәртүрлілікті сақтауға мүмкіндік берді. Болгария мен Түркияның Еуропалық бөлігінде осы түрдің субпопуляцияларын ұзақ зерттеу нәтижесінде біз оның санын шамамен 110–120 асыл тұқымды жұпқа бағаладық. Грецияда, грек-түрік шекарасында, Эврос өзенінің бойында бірнеше жұптың ұя салуы мүмкін. Қарақұстың Фракиялық субпопуляциясы біртіндеп артып келеді. Оған басты қауіп – электр тогының соғуы, улану, тіршілік ету ортасының бұ- зылуы, ату, мазасыздық және қоректік ресурстардың сарқылуы. Болгарияда негізгі қауіпсіздік шараларына қауіпті электр бағаналарын оқшаулау, жер учаскелерін сатып алу және оларды кейіннен жайылым ретінде пайдалану, жасанды ұялар салу, терек отырғызу арқылы тіршілік ету ортасын қалпына келтіру, көбею және қыстау кезеңінде жұптарды тамақтандыру, қауіп төнген ұяларды қорғау, спутниктік бақылау, балалар мен жергілікті тұрғындардың қатысуымен білім беру бағдарламаларын жүзеге асыру кіреді. Түркияның Еуропалық бөлігіндегі шектеуші факторларды жеңілдету, сондай-ақ Солтүстік Грециядағы түрдің мәртебесін зерттеу шаралары қажет. Халықаралық ынтымақтастық Фракияның қарақұс субпопуляциясының тұрақтылығына кепілдік береді.

Қарақұс (Aquila heliaca). М. Хорваттың фотосы.

Жасаң қарақұс. Ф. Имренің фотосы.

Қарақұс ауланған олжасымен_. М. Хорваттың фотосы.