"Палеарктика қырандары: зерттеу және қорғау" III Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы
ҚАУЫРСЫНДЫ ЖЫРТҚЫШТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚОРҒАУ. АРНАЙЫ ШЫҒАРЫЛЫМ 2. АННОТАЦИЯЛАР
ЖЫЛАНЖЕГІШ ҚЫРАННЫҢ ҰЯ САЛАТЫН ЖЕРІН БАҚЫЛАУ
Жатканбаев А.Ж. (Зоология институты, Алматы; Экологиялық клуб ҮЕҰ, Қазақстан)
Досов Н.М. ("Экологиялық клуб"КЕҰ, Қазақстан)
Грачев А.А. (Зоология институты, Алматы, Қазақстан)
Мусырпанов Е.С. (ҚР ЭТРМ ОШЖДК "Іле-Балқаш" МТР, Қазақстан)
Шмыгалев С.С. («Сұңқар» жыртқыш құстар питомнигі, Алматы, Қазақстан)
Контакт:
Алтай Жатканбаев kz.wildlife@gmail.com
Нурлан Досов nurland007@mail.com
Алексей Грачев Aleksey.Al.grachev@gmail.com
Ермек Мусырпанов Ile-balkhash@mail.kz
Сергей Шмыгалев shmyga-sunkar@mail.ru
Ұсынылатын дәйексөз: Жатканбаев А.Ж., Досов Н.М., Грачев А.А., Мусырпанов Е.С., Шмыгалев С.С. Жыланжегіш қыранның ұя салатын жерін бақылау. – Пернатые хищники и их охрана. 2023. Спецвып. 2. С. 84–86. DOI: 10.19074/1814-8654-2023-2-84-86 URL: http://rrrcn.ru/ru/archives/34896
Оңтүстік Балқаш өңірінде типтік сулы-батпақты алқаптардың шөлді биомаларға ауысуының интразональды ландшафтында 2013-2023 жылдардағы ұя салатын маусымдарда тораңғы түрлі жапырақты терек (Populus diversifolia) басым болатын сирек кездесетін ағаш тоғайында жыланжегіш қыран жұптың (Circaetus gallicus) ұя салатын тұрақты учаскесіне бақылау жүргізілді.
Кем дегенде, 2017, 2021, 2022 ұялау маусымдарда дала мысықтары (Felis lybica ornata) толығымен дерлік қауырсындалған балапандарды ұядан ұшарда жегені анықталды. Бақылау кезеңдерінде байқалған барлық ұялар тораңғы тәждерінің ең жоғарғы ортаңғы бөлігінде орналасқан. 2021 жылдан бастап бақылау жұмыстары DJI Mavic 2 PRO квадрокоптерін қолданды.
2017 жылы Bushnell Nature View 12MP камера тұзағының көмегімен ұя салу кезеңінде шұбар мысық үлкен, биік тораңғының басындағы ұяға бірнеше рет барғаны, бірақ оның қазіргі дамуының әртүрлі кезеңдерінде жұмыртқаны да, мамық балапанды да жемегені анықталды. Осы ұядан жыланжегіш қыран жұбы 5 м қашытықта көршілес тұрған тораңғы ұя салған жұп мықиға (Accipiter badius) төзімділік танытты. Ересек мықилар, керісінше, ұяларына жақындаған жыланжегіш қыранға, әсіресе олардың балапандары шыққаннан кейін агрессивті қылық көрсетті.
Бір қызығы, 2022 және 2023 жылдары бір ұяда жыланжегіш қыран жұп ұя салды. Сонымен қатар, 2022 жылы ұя салудың теріс нәтижесіне қарамастан, жұп 2023 жылы ұядан шыққанға дейін балапанды сәтті өсірді. Жас балапан, кейде ата-ұрпағының бірінің сүйемелдеуімен, осы тораңғы тоғайында 2023 жылдың тамыз айының аяғында және қыркүйек айының басында болды, көбінесе ұядан 70 м қашықтықта орналасқан көрші үлкен тораңғыда демалды. Ұяның өзі ауланған олжа, негізінен қалқанқұлақ кірпі (Erinaceus auritus) әкелініп және желінетін тұру мен қорек алаңы ретінде де қолданылды.
Жыланшы қыранның (Circaetus gallicus) балапаны ұяда. А. Жатқанбаевтың фотосы.
Жыланшы қыранның (Circaetus gallicus) балапаны ұяда. А. Жатқанбаевтың фотосы.
Ұясында балапаны және жемтігі бар ересек жыланшы қыран (Circaetus gallicus). Д. Базарбековтың фототұзағынан алынған фото.